صیغه موقت شرایط ، نحوه خواندن و مهریه | صیغه موقت چیست ؟

ازدواج در ایران دو نوع دارد ازدواج دائم و ازدواج منقطع که آن را متعه و نکاح (ازدواج) موقت نیز میگویند.

در جامعه حاضر ایران قالبا نسبت به صیغه دیدگاه بدی داریم و بعضا ازدواج موقت را برابر با کار خلاف شرع میدانیم .

ازدواج موقت از نیازهاى ضرورى جامعه اسلامى است که متأسفانه بنا به دلایل فرهنگى و آمادگى لازم در جامعه، تاکنون نتوانسته است جایگاه قانونى خود را بیابد.

در ماده‌ی 1075 قانون مدنی ایران ازدواج موقت به رسمیت شناخته‌ شده‌ است، شرایط و ارکان اساسی ازدواج موقت عبارت ‌اند از شرایط صحت نکاح دائم به اضافه‌ی تعیین مدت مشخص و تعیین مهر معین برای زن.

موانع ازدواج موقت نیز همان موانع ازدواج و عقد دائم هستند.

صیغه موقت چیست؟ 

صیغه موقت، که از آن با نام‌های متعه، نکاح موقت، عقد انقطاعی نیز یاد می‌شود، نوعی ازدواج در مذهب شیعه است که در آن عقد نکاح برای مدت مشخص و با مهریه‌ای معلوم میان زن و مرد بسته می‌شود. این ازدواج برخلاف نکاح دائم، مدت محدودی دارد و پس از پایان این مدت، زوجیت بدون نیاز به طلاق به‌طور خودکار منقضی می‌شود. 

از دیدگاه فقهی، مشروعیت صیغه موقت در میان مذاهب اسلامی محل اختلاف است. فقهای شیعه، با استناد به آیه ۲۴ سوره نساء، صیغه موقت را جایز و شرعی می‌دانند و بر این باورند که در این آیه، به مشروعیت ازدواج موقت و لزوم پرداخت مهریه اشاره شده است. در مقابل، اهل سنت این تفسیر را نپذیرفته و متعه را غیرشرعی می‌دانند. آنها معتقدند که این آیه به بهره‌مندی از همسر در ازدواج دائم اشاره دارد و ازدواج موقت مورد تأیید نیست. 

بخوانید: شرایط فرزند خواندگی برای خانواده هایی که فرزند دارند، چیست؟ 

متن صیغه موقت

با استناد به ماده ۱۰۶۲ قانون مدنی متن صیغه موقت اینگونه تعریف شده است:
«نکاح برقرار می شود به ایجاب و قبول به الفاظی که به صراحت دلالت بر قصد ازدواج نماید».

این ماده قانونی به صراحت و روشنی ضرورت استفاده از لفظ در نکاح را مورد تاکید قرار داده است. به همین ترتیب نمی توان عقد نکاح اعم از دائم و موقت را بدون خواندن صیغه عقد منعقد نمود.

متن صیغه موقت عبارتی عربی است:« زَوَّجتُکَ نَفسِی فِی المُدَّۀِ المَعلُومَۀِ، عَلَی المَهرِالمَعلُوم » و مرد بلافاصله می‌گوید: «قَبِلتُ التَّزویجَ»

ترجمه فارسی متن فوق به این صورت است که خود را به عقد تو درآوردم برای مدت معلوم و با مهریه معلوم.

بعضی از علما بر این باورند که برای درستی نکاح می بایست همین عبارت خوانده شود تا عقد درست باشد. اما به نظر بعضی دیگر تنها ترجمه فارسی کافی است.
قانون مدنی پا را فراتر گذاشته و تاکید داشته صرف بیان لفظ کافی است و لازم نیست عین متن صیغه نیز خوانده شود. با این وجود این عبارت و ترجمه فارسی آن شامل همه ارکان عقد می‌باشد و توصیه می شود که براساس عرف عمل شود.

آیا خواندن صیغه موقت به زبان فارسی هم صحیح است؟ 

در مورد اینکه آیا صیغه ازدواج موقت حتماً باید به زبان عربی خوانده شود یا می‌توان آن را به فارسی یا هر زبان دیگری اجرا کرد، بین فقها اختلاف نظر وجود دارد: 

دیدگاه سنتی: برخی از علما معتقدند که صیغه موقت باید به زبان عربی خوانده شود تا از نظر شرعی صحیح باشد. 

دیدگاه انعطاف‌پذیر: برخی دیگر از فقها بر این باورند که خواندن صیغه موقت به زبان فارسی یا هر زبانی که طرفین آن را درک کنند، کافی است و صحت عقد را خدشه‌دار نمی‌کند. 

نظر رایج‌تر و قوانین جدید نیز این دیدگاه را تأیید می‌کنند که استفاده از هر زبانی برای اجرای صیغه موقت قابل قبول است، مشروط بر اینکه قصد و الفاظ به‌طور صحیح بیان شود و مفهوم عقد ازدواج را برساند. 

بخوانید: زنا با زن شوهردار چه حکمی دارد ؟ تعریف زنا از نظر اسلام و قانون چیست ؟ 

شرایط صیغه موقت

1. در اسلام ازدواج چه دائم باشد و چه موقت حتماً باید با رضایت طرفین (زن و مرد) باشد.
2. در ازدواج موقت نوشتن و شاهد گرفتن لازم نیست و فقط رضایت طرفین و خواندن صیغه کافی است.
3. خود زن و مرد می‌توانند صیغه عقد موقت را بخوانند. ابتدا مدت عقد (از یک ساعت تا چند سال) و میزان مهر (مثلاً از هزار تومان تا …) را معین کنند و بعد صیغه عقد را بخوانند. در ادامه دقیقتر به این موضوع پرداخته ایم.
4. زن در زمان اجرای عقد موقت، نباید در نکاح کس دیگری باشد ( همسر شخص دیگری نباشد )
5. دختری که به حد بلوغ رسیده و رشیده است؛ یعنی مصلحت خود را تشخیص می دهد اگر بخواهد شوهر کند چنانچه باکره باشد باید از پدر یا جد پدری خود اجازه بگیرد.
6. زنی که باکره نباشد در صورتی که بکارتش به وسیله شوهر کردن از بین رفته باشد اجازه پدر و جد لازم نیست.
7. شخصی که صیغه را می خواند باید بالغ و عاقل باشد.
8. زن زمانی که می خواهد به عقد مردی در آید، اگر قبلا در عقد دیگری بوده و طلاق گرفته یا مدت عقد موقت به سر آمده، مدت عده خود را نیز گذرانده باشد.
9. زن زمانی که در عقد دیگری بوده، با مردی که قصد دارد در آینده با او ازدواج کند، زنا نکرده باشد؛ زیرا اگر مرد زنا با زن شوهردار انجام دهد برای همیشه آن زن بر او حرام می شود.

مهم‌ترین قوانین جدید درباره صیغه موقت 

ازدواج موقت یا صیغه، در قانون ایران دارای شرایط و ضوابط خاصی است که عدم رعایت آن می‌تواند منجر به بطلان عقد شود. در ادامه، مهم‌ترین قوانین جدید صیغه موقت را بررسی می‌کنیم: 

تعیین مدت زمان صیغه 

مطابق ماده 1076 قانون مدنی، مدت ازدواج موقت باید کاملاً مشخص و معین باشد؛ در غیر این صورت، عقد باطل خواهد بود. 

تعیین مهریه در نکاح موقت 

تعیین مهریه در صیغه موقت الزامی است. بر اساس قوانین، اگر مهریه در هنگام عقد مشخص نشود، ازدواج موقت از نظر شرعی و قانونی باطل است. 

این موضوع تفاوت مهمی با ازدواج دائم دارد، زیرا در ازدواج دائم، عدم تعیین مهریه باعث بطلان عقد نمی‌شود و می‌توان آن را به زمان دیگری موکول کرد. اما در ازدواج موقت، تعیین مهریه یک شرط اساسی برای صحت عقد است. 

نفقه در نکاح موقت 

بر خلاف ازدواج دائم، زن در ازدواج موقت حق نفقه ندارد، مگر اینکه در هنگام عقد به‌عنوان شرط ضمن عقد قید شده باشد. 

مطابق ماده 1113 قانون مدنی، مرد موظف به پرداخت نفقه در صیغه موقت نیست، مگر اینکه در عقد به‌صورت مشخص ذکر شود. این یعنی اگر زن و مرد توافق کنند که مرد نفقه بپردازد، پرداخت آن الزامی خواهد بود. 

نکته مهم: در برخی موارد، زن می‌تواند در صورت بروز اختلاف، اجرت‌المثل ایام زوجیت را از مرد مطالبه کند، اما این امر نیاز به اثبات شرایط خاص دارد. 

بخوانید: همه چیز درباره شکایت مجدد 

نکات و احکام صیغه موقت

1. عقد موقت طلاق ندارد بلکه جدا شدن زن و مرد بواسطه تمام شدن مدت عقد و یا بخشیدن مدت (مرد باقیمانده زمان عقد را به زن می‌بخشد) می‌باشد.
2. در ازدواج موقت ارث وجود ندارد. بنابر این با فوت هر یک از طرفین، طرف مقابل از او ارثی نمی‌برد. البته اگر صیغه منجر به تولد فرزند شود آن فرزند از پدر و مادر خود ارث می‌برد.
3. حدود لذت جنسی در ازدواج موقت زن و مردی که با هم ازدواج کرده اند در دوران عقد موقت دو طرف می توانند از یک دیگر همانند دوران عقد دائم لذت ببرند مگر آن که زن در عقد شرط کند که شوهر با او نزدیکى نکند، در این صورت عقد و شرط او صحیح است و شوهر فقط مى‏تواند لذت هاى دیگر از او ببرد، ولى اگر بعداً به نزدیکى راضى شود، شوهر مى‏تواند با او نزدیکى نماید.

مهریه صیغه موقت

1. مهریه باید به گونه ای باشد که ارزش مالی داشته و مقدار آن هم کاملا مشخص باشد. مثلا اگر می گویند مهریه یک جلد کلام الله مجید باشد، یا این قرآن کریم را همان موقع نشان دهند که معلوم شود چه قرآنی منظور است و یا این که قیمت آن را مشخص کنند و بگویند: مهریه، یک جلد کلام الله مجید باشد، به قیمت (مثلا) 10 هزار تومان.
2. در شرایط ازدواج موقت باید مقدار وقت و مقدار مهر تعیین شده باشد و بدون آن باطل است.
3. به محض این که عقد خوانده شد مرد مهریه را مدیون است واگر مرد مدّت صیغه را ببخشد، چنان چه با او نزدیکى کرده، باید تمام چیزى را که قرار گذاشته به او بدهد و اگر نزدیکى نکرده باید نصف آن را بدهد.
4. اگر مقدار مهریه در عقد موقت مشخص شد و مرد بنا به دلایلی قصد پرداخت آن را نداشته باشد عقد آنها صحیح است، ولی مهر را باید بدهد، و اگر نپردازد، کار حرام کرده و شرعاً مدیون و بدهکار است و مثل کسی است که مال دیگری را غصب کرده یا تصرف کرده است.
5. شوهر در هچی شرایطی نمی تواند از اصل پرداخت مهریه امتناع ورزد، مگر آن که زن مهر خود را ببخشد.

بخوانید: بهترین وکیل مهریه در تهران 

انقضای عقد موقت و مسائل مربوط به ارث 

ازدواج موقت از جهات مختلف با ازدواج دائم تفاوت دارد. در این بخش به نحوه پایان عقد موقت و وضعیت ارث در این نوع ازدواج پرداخته‌ایم. 

پایان یافتن عقد موقت (انقضای صیغه) 

در ازدواج موقت، طلاق وجود ندارد؛ بلکه این نوع ازدواج به یکی از سه روش زیر به پایان می‌رسد: 

انقضای مدت: با اتمام مدت تعیین‌شده در عقد، رابطه زوجیت خودبه‌خود پایان می‌یابد.
بذل مدت:  مرد می‌تواند قبل از پایان مدت، از ادامه عقد صرف‌نظر کرده و آن را پایان دهد. این اقدام را "بذل مدت" می‌نامند.

  فسخ نکاح:  در صورتی که یکی از طرفین دچار عیب‌های خاص یا تخلف از شروط عقد شود، امکان فسخ نکاح موقت وجود دارد. 

قوانین ارث در عقد موقت

بر اساس قانون مدنی، در عقد دائم میان زن و مرد رابطه‌ی ارث (توارث) برقرار می‌شود؛ به این معنا که در صورت فوت هر یک از زوجین، دیگری از او ارث می‌برد. اما در ازدواج موقت (صیغه) چنین رابطه‌ای وجود ندارد. یعنی اگر یکی از طرفین در زمان عقد موقت فوت کند، همسر وی هیچ‌گونه حقی در ارث نخواهد داشت—even اگر در قرارداد ازدواج چنین شرطی ذکر شده باشد. تنها راهی که در آن می‌توان مالی را از یک همسر در ازدواج موقت به دیگری منتقل کرد، وصیت‌نامه‌ی قانونی است؛ و حتی در این حالت نیز، میزان وصیت نمی‌تواند بیش از یک‌سوم اموال متوفی باشد، مگر با رضایت سایر وراث. با این حال، اگر نتیجه‌ی ازدواج موقت فرزند یا فرزندانی باشد، این فرزندان به‌صورت کامل از پدر و مادر خود ارث می‌برند، و والدین نیز از آن‌ها ارث خواهند برد؛ درست مانند ازدواج دائم.

شرایط نفقه در عقد موقت

یکی از سوالات رایج در مورد ازدواج موقت (صیغه)، وضعیت نفقه زن در این نوع عقد است. بسیاری از افراد می‌پرسند که آیا مرد در عقد موقت موظف به پرداخت نفقه به همسر خود است یا خیر، و اگر نه، چه شرایطی موجب تعلق نفقه به زن در ازدواج موقت می‌شود؟ در ازدواج دائم، مرد قانوناً موظف است نفقه همسر خود را پرداخت کند. در صورت امتناع از این وظیفه، زن می‌تواند از طریق دادگاه نسبت به مطالبه نفقه اقدام نماید و از ضمانت اجراهای قانونی برای دریافت حق خود بهره‌مند شود. اما مطابق قانون مدنی، در عقد موقت مرد الزامی به پرداخت نفقه ندارد، مگر آن‌که در زمان عقد، پرداخت نفقه به‌صراحت شرط شده باشد یا طرفین بر آن توافق کرده باشند. به عبارت دیگر، زن تنها در صورتی مستحق دریافت نفقه در ازدواج موقت خواهد بود که:

• در متن عقد شرط پرداخت نفقه درج شده باشد، یا
• توافق شفاهی یا کتبی معتبری مبنی بر پرداخت نفقه وجود داشته باشد.

در غیر این صورت، قانون حقی برای زن در زمینه نفقه در عقد موقت در نظر نگرفته است.

عده زن در عقد موقت

عده، مدت زمانی است که زن باید پس از پایان یک ازدواج صبر کند تا بتواند ازدواج مجدد داشته باشد؛ چه به‌صورت دائم و چه موقت. فلسفه‌ی وجود عده در نظام حقوقی، جلوگیری از اختلاط نسب فرزندان احتمالی است. در گذشته، اگر زنی بلافاصله پس از جدایی یا فوت همسر وارد رابطه جدیدی می‌شد، و در همان زمان باردار بود، تشخیص اینکه فرزند متعلق به همسر سابق است یا همسر جدید، با دشواری مواجه می‌شد. از همین‌رو، قانون‌گذار با تعیین دوره‌ی عده، چنین ابهاماتی را رفع کرده است. بر اساس قانون مدنی، مدت عده در عقد موقت بسته به وضعیت زن متفاوت است. اگر عقد موقت به پایان برسد یا مرد مدت باقی‌مانده را بذل کند، زن باید دو طُهر کامل، یعنی دو دوره پاکی پس از عادت ماهانه را سپری کند. در صورتی که زن با وجود نداشتن یائسگی، به هر دلیل عادت ماهانه نبیند، مدت عده او چهل‌وپنج روز خواهد بود. اگر زن در زمان جدایی یا بذل مدت، باردار باشد، موظف است تا زمان زایمان عده نگه دارد. در صورتی که شوهر در زمان عقد موقت فوت کند، زن موظف است عده وفات را که برابر با چهار ماه و ده روز است رعایت کند. این مدت بدون توجه به بارداری یا عدم آن لازم‌الاجراست. با این حال، برخی زنان مطابق قانون از نگه‌داشتن عده معاف هستند و می‌توانند بلافاصله پس از پایان عقد، ازدواج مجدد داشته باشند. این گروه شامل زنان باکره، زنان یائسه، و زنانی است که به‌طور طبیعی یا به دلیل جراحی رحم ندارند.