یکی از نهاد های مردمی که دارای ریشه اصلاح و میانجیگری است و در راستای حاکمیت بخشیدن اراده مردم در رسیدگی به امور قضایی غیر مهم از سوی نمایندگان مردم فعالیت می کند، شورای حل اختلاف است. یکی از مهمترین وظایف این نهاد ترویج فرهنگ صلح و سازش میان مردم است. در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه خواهیم پرداخت.
شورای حل اختلاف چیست؟
به طور کلی فلسفه تدوین و تشکیل مجموعه ای همانند شورای حل اختلاف برقراری صلح و سازش در میان مردم بوده است. به عبارت دیگر، در صورت بروز اختلاف میان طرفین این شورا در صدد ایجاد صلح و آشتی میان آنان بر می آید.
به این ترتیب، شورای حل اختلاف می‌تواند در صورت سازش و رفع اختلاف میان طرف های دعوا گزارش اصلاحی را صادر کرده و پس از تأیید قاضی شورا به طرفین ابلاغ نماید. حال سوالی که در اینجا مطرح می شود آن است که در صورتی که سازش صورت نگیرد چه خواهد شد؟ در پاسخ به این سوال باید گفت در مواردی که سازش و صلح صورت نگیرد مراتب به مراجع قضایی اعلام می‌شود تا دستورات و تدابیر لازم در این زمینه لحاظ گردد.
البته باید در نظر داشت که برخلاف دیگر شورا ها قاضی شورا حق صدور رأی دارد. رأیی که قاضی شورا صادر می‌کند حضوری یا غیابی است و رأی صادره ظرف بیست روز قابل واخواهی می باشد. آرای حضوری نیز ظرف مدت بیست روز از تاریخ ابلاغ قابل تجدیدنظر خواهی در دادگاه عمومی یا کیفری همان حوزه قضایی می باشد.
شورای حل اختلاف چه وظایفی را بر عهده دارد؟
همان طور که پیش تر به آن اشاره شد شوراهای حل اختلاف به موجب قانون برنامه سوم توسعه و به منظور کاستن از مراجعات مردم به دادگاه ها و در جهت توسعه مشارکت های مردمی، رفع اختلافات محلی و نیز حل و فصل مسائلی که مبنا و ماهیت قضایی نداشته یا ماهیت قضایی آن پیچیدگی کمتری دارد، ایجاد شده است. هدف این شورا، حل اختلاف و صلح و سازش بین اشخاص حقیقی و حقوقی غیردولتی است که تحت نظارت قوه قضاییه و با شرایط مقرر در این قانون تشکیل می‌شود. این شورا از دو عضو اصلی و یک عضو عل البدل تشکیل می‌شود که با پیشنهاد رییس کل دادگستری توسط رییس مرکز امور شوراها منصوب می‌شوند. در هر حوزه قضایی یک یا چند نفر قاضی دادگستری که قاضی شورا نامیده می‌شوند فعالیت می‌کنند که ممکن است همزمان عهده دار امور چند شورا نیز باشند.
شایان ذکر است که شوراهای مستقر در روستاها تنها صلاحیت صلح و سازش را دارند. در ضمن علاوه بر ممنوعیت صدور حکم حبس و شلاق در شورا، برخی دعاوی به هیچ وجه قابلیت طرح در شورای حل اختلاف را ندارند.
در موارد زیر شوراها با توافق طرف های اختلاف برای صلح و سازش اقدام می‌کنند:
کلیه امور مدنی و حقوقی
کلیه جرایم قابل گذشت
جنبه خصوصی جرائم غیرقابل گذشت
تبصره ـ در صورتی که رسیدگی شورا با درخواست یکی از طرف ها صورت پذیرد و طرف دیگر تا پایان جلسه اول عدم تمایل خود را برای رسیدگی در شورا اعلام کند، شورا درخواست را بایگانی و طرف های اختلاف را به مرجع صالح راهنمایی می‌کند.
به طور کلی قاضی شورا با مشورت اعضاء شورای حل اختلاف به موارد زیر رسیدگی و مبادرت به صدور رأی می نماید:
دعاوی مالی مربوط به اموال منقول تا نصاب دویست میلیون (۲۰۰.۰۰۰.۰۰۰) ریال به جز مواردی که در تاریخ لازم الاجراء شدن این قانون در دادگستری مطرح می شوند.
تمام دعاوی مربوط به تخلیه عین مستأجره به جز دعاوی مربوط به سرقفلی و حق کسب و پیشه
دعاوی تعدیل اجاره بها به شرطی که در رابطه استیجاری اختلافی وجود نداشته باشد
صدور گواهی حصر وراثت، تحریر ترکه، مهر و موم ترکه و رفع آن
ادعای اعسار از پرداخت محکومٌ به در صورتی که شورا نسبت به اصل دعوی رسیدگی کرده باشد
دعاوی خانواده راجع به جهیزیه، مهریه و نفقه تا نصاب مقرر در بند (الف) در صورتی که مشمول ماده (۲۹) قانون حمایت خانواده مصوب ۱۳۹۱/۱۲/۱ نباشند.
تأمین دلیل
جرایم تعزیری که صرفاً مستوجب مجازات جزای نقدی درجه هشت باشد.
تبصره۱ـ بهای خواسته براساس نرخ واقعی آن تعیین می‌شود، چنانچه نسبت به بهای خواسته بین اصحاب دعوی اختلاف حاصل شود و اختلاف مؤثر در صلاحیت شورا باشد، یا قاضی شورا نسبت به آن تردید کند قبل از شروع رسیدگی رأساً یا با جلب نظر کارشناس، بهای خواسته را تعیین می کند.
تبصره۲ـ شورای حل اختلاف مجاز به صدور حکم شلاق و حبس نمی باشد.
تبصره۳ـ صلاحیت شوراهای حل اختلاف روستا مستقر در روستا صرفاً صلح و سازش می باشد.
کدام دعاوی قابل طرح در شورای حل اختلاف نیست؟
برخی دعاوی حتی با توافق طرف های اختلاف قابل طرح در شورا نمی باشند. از جمله این دعاوی می توان به موارد زیر اشاره کرد:
اختلاف در اصل نکاح، اصل طلاق، فسخ نکاح، رجوع، نسب
اختلاف در اصل وقفیت، وصیت، تولیت
دعاوی راجع به حجر و ورشکستگی
دعاوی راجع به اموال عمومی و دولتی
اموری که به موجب قوانین دیگر در صلاحیت مراجع اختصاصی یا مراجع قضایی غیر دادگستری است.
در پایان لازم به ذکر است جهت اطلاع از آدرس و شماره تلفن شورا های حل اختلاف در استان تهران می توانید به لینک زیر مراجعه نمایید.
