کلاهبرداری اینترنتی | انواع، پیشگیری و نحوه شکایت

کلاهبرداری اینترنتی چیست؟

کلاهبرداری اینترنتی به هرگونه فریب و تقلب در بستر اینترنت به‌منظور کسب مال یا منفعت غیرمشروع اطلاق می‌شود. بر اساس ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای، هرکس از طریق سامانه‌های رایانه‌ای یا مخابراتی، اقدام به تحصیل غیرمجاز وجوه یا اموال دیگری نماید، به مجازات مقرر در قانون محکوم خواهد شد. 

انواع کلاهبرداری اینترنتی

۱. فیشینگ (Phishing)

فیشینگ یکی از رایج‌ترین روش‌های کلاهبرداری آنلاین است که در آن مجرمان از طریق ارسال لینک‌های جعلی، کاربر را به صفحات فریبنده هدایت کرده و اطلاعات بانکی او را سرقت می‌کنند.

۲. فروشگاه‌های اینترنتی جعلی

ایجاد سایت‌های تقلبی که کالا یا خدماتی را ارائه می‌دهند اما پس از دریافت وجه، هیچ کالایی ارسال نمی‌شود. این نوع کلاهبرداری مشمول ماده ۱ قانون مجازات اخلالگران نظام اقتصادی کشور است.

۳. کلاهبرداری از طریق پیامک و ایمیل

برخی مجرمان از طریق پیامک‌های جعلی با عناوینی مانند "برنده شدن در قرعه‌کشی" یا "مسدود شدن حساب بانکی" کاربران را فریب داده و از آن‌ها اطلاعات محرمانه دریافت می‌کنند.

۴. کلاهبرداری از طریق شبکه‌های اجتماعی

در تلگرام، اینستاگرام و واتساپ برخی سودجویان اقدام به تبلیغ کالاهای ارزان‌قیمت یا سرمایه‌گذاری‌های جعلی کرده و پس از دریافت پول، ناپدید می‌شوند.

۵. کلاهبرداری با سوءاستفاده از درگاه‌های پرداخت اینترنتی

ساخت درگاه‌های بانکی جعلی یکی از شیوه‌های جدید سرقت اطلاعات حساب بانکی کاربران است که معمولاً از طریق مهندسی اجتماعی انجام می‌شود.

نحوه شکایت از کلاهبرداری اینترنتی

۱. جمع‌آوری مدارک و مستندات

اولین اقدام برای طرح شکایت، جمع‌آوری مستندات است. این شامل موارد زیر می‌شود:

• تصاویر صفحه‌های وب، پیام‌ها و مکاتبات انجام‌شده
• مشخصات حساب بانکی فرد کلاهبردار
• شماره تراکنش‌ها و رسیدهای پرداخت
• لینک سایت یا صفحه متخلف در شبکه‌های اجتماعی

۲. ثبت شکایت در پلیس فتا

برای شکایت از کلاهبرداری اینترنتی، می‌توانید به سامانه پلیس فتا (www.cyberpolice.ir) مراجعه کنید و گزارش تخلف را ثبت نمایید. همچنین، مراجعه حضوری به دفاتر پلیس فتا در سراسر کشور امکان‌پذیر است.

در صورت نیاز به راهنمایی حقوقی در تنظیم شکایت، مشاوران حقوقی عدل ایرانیان آماده پاسخگویی به شما در شماره 02147783 هستند.

۳. ثبت شکایت در دادسرای جرایم رایانه‌ای

پس از ثبت گزارش در پلیس فتا، برای پیگیری پرونده باید به دادسرای ویژه جرایم رایانه‌ای مراجعه کنید.

۴. استعلام و پیگیری از طریق بانک مرکزی

در صورت واریز وجه به حساب فرد کلاهبردار، می‌توانید از طریق بانک عامل و بانک مرکزی درخواست مسدود شدن حساب مقصد را بدهید.

۵. طرح دعوی حقوقی جهت جبران خسارت

در صورتی که کلاهبرداری اینترنتی باعث زیان مالی شما شده باشد، می‌توانید علاوه بر شکایت کیفری، دادخواست حقوقی جهت مطالبه خسارت تنظیم کنید.

مجازات کلاهبرداری اینترنتی

مطابق ماده ۱۳ قانون جرایم رایانه‌ای، مرتکبان کلاهبرداری اینترنتی به حبس از یک تا پنج سال یا جزای نقدی از بیست میلیون تا یکصد میلیون ریال یا هر دو مجازات محکوم می‌شوند. همچنین، در صورتی که کلاهبرداری از طریق سایت‌های جعلی انجام شده باشد، مطابق ماده ۷۴۰ قانون مجازات اسلامی، فرد به حبس از یک تا سه سال محکوم خواهد شد.

چگونه از کلاهبرداری اینترنتی جلوگیری کنیم؟

۱. بررسی اعتبار سایت‌ها و درگاه‌های پرداخت

• از درگاه‌های پرداخت معتبر مانند سامانه شاپرک (shaparak.ir) استفاده کنید.
• از خرید در وب‌سایت‌های ناشناخته و نامعتبر خودداری کنید.

۲. عدم ارائه اطلاعات بانکی در پیامک و ایمیل

• هیچ بانک یا سازمان رسمی از طریق پیامک، اطلاعات حساب شما را درخواست نمی‌کند.
• از باز کردن لینک‌های مشکوک در ایمیل‌ها و پیامک‌ها خودداری کنید.

۳. استفاده از رمز دوم پویا

• فعال‌سازی رمز دوم پویا باعث می‌شود تا احتمال فیشینگ کاهش یابد.

۴. بررسی صفحات شبکه‌های اجتماعی

• قبل از خرید از صفحات اینستاگرامی، نظرات کاربران و سوابق فروشنده را بررسی کنید.
• از پیج‌هایی که دارای نماد اعتماد الکترونیکی (E-Namad) نیستند، خرید نکنید.

پرسش‌های پرتکرار درباره کلاهبرداری اینترنتی

۱. چقدر طول می‌کشد تا پرونده کلاهبرداری اینترنتی بررسی شود؟

زمان بررسی پرونده به میزان پیچیدگی آن بستگی دارد اما معمولاً بین ۳ تا ۶ ماه طول می‌کشد.

۲. آیا امکان استرداد پول در کلاهبرداری اینترنتی وجود دارد؟

در صورت شناسایی حساب کلاهبردار و مسدود شدن آن توسط مراجع قانونی، امکان استرداد وجه وجود دارد.

۳. آیا پلیس فتا پیگیری شکایات بدون مدرک را انجام می‌دهد؟

خیر، برای پیگیری پرونده، ارائه مدارک و مستندات کافی الزامی است.

۴. آیا امکان شکایت از طریق سامانه ثنا وجود دارد؟

بله، می‌توانید دادخواست خود را از طریق سامانه ثنا (www.adliran.ir) ثبت کنید و پیگیری نمایید.

نتیجه‌گیری

کلاهبرداری اینترنتی یکی از مهم‌ترین جرایم سایبری در ایران است که مقابله با آن نیاز به آگاهی حقوقی و دقت در تراکنش‌های آنلاین دارد. با رعایت نکات امنیتی و آگاهی از نحوه شکایت قانونی، می‌توان تا حد زیادی از وقوع چنین جرایمی جلوگیری کرد. در صورت بروز کلاهبرداری، بهترین اقدام مراجعه به پلیس فتا و دادسرای جرایم رایانه‌ای است تا پرونده به‌صورت قانونی پیگیری شود.