وقت نظارت چیست و چه نکات قانونی را باید درباره آن بدانیم؟

گاهی قاضی به منظور رسیدگی به پرونده به وقت بیشتر، استعلام، بررسی دقیق تر یا سایر موارد  نیاز دارد. در اینجاست که مفهومی با نام وقت احتیاطی یا وقت نظارت مطرح می گردد. در ادامه به جزئیات بیشتر در این زمینه خواهیم پرداخت.

وقت نظارت چیست؟

به طور کلی وقت نظارت یا احتیاطی به معنای برگزاری جلسه ای برای بررسی پرونده بدون حضور طرفین دعوا توسط قضات می باشد. هر چند وقت نظارت در قانون پیش بینی نشده است، اما در مواردی که ضرورت دارد و لازم است پرونده تحت نظر دادگاه قرار گیرد تا دادگاه نسبت به پرونده تصمیم گیری کند، وقت احتیاطی در دفتر تعیین اوقات دادگاه ثبت می شود تا پرونده از گردش رسیدگی خارج نشود و اگر پرونده آماده صدور رأی باشد، در وقت فوق العاده رأی قاطع صادر می شود. همچنن لازم به ذکر است در وقت احتیاطی نیازی به حضور اصحاب دعوا وجود ندارد. معمولا بعد از صدور قرارهای کارشناسی، قرار تحقیق و معاینه محل، مطالبه اسناد و اطلاعات از ادارات دولتی و … وقت احتیاطی یا وقت نظارت تعیین می شود. بنابراین می توان گفت وقت احتیاطی به علت عدم یا کمبود وقت رسیدگی برای رسیدن پاسخ استعلام یا انجام امری توسط طرفین و یا یکی از آنها تعیین می شود. 

چه تفاوتی میان وقت نظارت و وقت رسیدگی وجود دارد؟

شاید وقت نظارت و وقت رسیدگی به لحاظ ظاهری به یکدیگر شباهت داشته باشند اما به لحاظ حقوقی دارای مفهومی متفاوت می باشند. عموما در وقت نظارت بدون دعوت از طرفین دعوا و تنها با حضور قضات به پرونده بررسی می شود، اما در وقت رسیدگی بررسی پرونده با حضور طرفین دعوا صورت می گیرد. در ادامه به تفصیل به انواع وقت رسیدگی اشاره خواهد شد:

• وقت عادی: منظور از وقت عادی وقتی است که با هدف رعایت عدالت و به ترتیب توسط دفتر اوقات دادگاه روز و ساعت معینی را به منظور رسیدگی به پرونده تعیین و به اصحاب دعوی و یا وکلای آنان ابلاغ می شود. تعیین وقت پیش بینی شده در ماده ۶۴ قانون آیین دادرسی مدنی مصداقی برای وقت عادی است.
• وقت خارج از نوبت: منظور از وقت خارج از نوبت وقتی است که از لحاظ زمانی مناسب ‌تر از وقت عادی هست و بدون توجه به دفتر اوقات دادگاه تعیین می شود. از این روی وقت رسیدگی نسبت به وقت عادی نزدیک ‌تر است، اما باید توجه داشت که همیشه نزدیک‌ ترین وقت معین نخواهد شد مگر در مواردی مثل ماده ۱۰۰ قانون آیین دادرسی مدنی
• وقت فوق العاده: وقت خارج از نوبت وقتی است خارج از دفتر مخصوص اوقات که چه به صورت عادی و چه به صورت خارج از نوبت تعیین می گردد و در آن معمولا بدون حضور طرفین به پرونده رسیدگی و اقدام به صدور رأی می‌ نمایند. موارد ۱۱۵ تا ۱۲۰ مصادیقی برای وقت فوق العاده است.
• وقت احتیاطی: منظور از وقت احتیاطی وقتی است که با هدف عدم رکورد رسیدگی برای وصول پاسخ استعلام یا انجام کاری توسط طرفین و یا یکی از آن‌ها به پرونده داده می شود. وقت احتیاطی یا نظارت در قانون پیش بینی نشده است و این ضروریت عملی دادگاه‌ ها است که سبب پیدایش آن می شود. هر چند وقت احتیاطی در دفتر اوقات ثبت می شود، اما با روشن شدن نتیجه اقدام حتی اگر وقت نرسیده باشد می توان به طور فوق العاده‌ای رأی را صادر کرد.معمولا بعد از صدور قرار‌های کارشناسی، تحقیق و معاینه محل، مطالبه اسناد و … وقت احتیاطی تعیین می شود.

در پایان لازم به ذکر است که امروزه به لحاظ پیچیده ‎تر شدن روابط اجتماعی و اقتصادی، بروز اختلاف و مناقشات حقوقی امری بدیهی است و بسیاری ناگزیر به مراجعه به مراجع قضایی هستند. از سوی دیگر، در روند رسیدگی به پرونده ‎های حقوقی بعضاً پیچیدگی‎هایی وجود دارد که گاهی صاحبان دعوی را دچار سردرگمی و حیرت می‎ نماید. به همین دلیل ضرورت دارد هنگام مراجعه به دادگستری ها ضمن آشنایی نسبی با انواع وقت رسیدگی در سیستم دادرسی در محاکم حقوقی، از افراد متخصص در این زمینه نیز بهره ‎گیری شود تا هزینه‎ های بیشتری در روند رسیدگی تحمیل نگردد.